ام الامرض نزله و زکام

نزله و زکام

در سخن پزشکان ایران و سرزمینهای اسلامی، خروج ترشحات فرودآمده از سر از طریق بینی، «زکام» نامیده می‌شود، همین ترشحات اگر از پشت حلق فرو بریزند به بیان حکیمان «نزله» نام می‌گیرند.

نزله و زکام براساس سبب‌شناسی حکما، به هشت گونه تقسیم می‌شوند؛ نکات زیادی در تطبیق‌دهی و تناظر اقسام «زکام و نزله» با بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی یا نازوفارنژیت، سینوزیت، و رینیت آلرژیک وجود دارد که در این نوشتار نمی‌گنجد اما صرف‌نظر از جزئیات تخصصی، توجه به یک نکته بسیار ضروری است:

اصل بسیار مهم و تعیین‌کننده در درمان همۀ اقسام هشتگانۀ زکام و نزله، این است که نخست گرم یا سرد بودن ترشحات از هم افتراق داده شود و براساس این افتراق، رویکرد درمانی درست و سودمند انتخاب شود.

معیارهای بالینی افتراق گرمی از سردی در نزله و زکام

مادۀ نزله و زکام بر اساس چند ویژگی قابل تقسیم‌بندی و افتراق است:

1. قوام ترشحات (رقیق یا غلیظ بودن ترشحات)
2. رنگ ترشحات (بی‌رنگ، سفید، خاکستری، زرد، سبز، و طیف‌های بینابینی)
3. تأثیر حسی ترشحات بر مخاط حلق یا بینی (مانند سوزش و خارش و گزش در بینی و حلق)
4. همراهی با نشانه‌های گرمی یا سردی در سر و صورت و چشم
5. تغییرات صدا (خشونت صدا، گرفتگی صدا، تودماغی شدن صدا…)
6. علایم سیستمیک (مانند تب)
7. علایم ویژۀ دیگر در زبان، نبض، و ادرار.

علائم نزله گرم

1. رقیق و آبکی بودن ترشحات
2. بی‌رنگی یا زرد بودن ترشحات
3. ایجاد خارش، سوزش و گزش در مخاط بینی و راه‌های هوایی
4. پیدایش سرخی چشم و چهره همراه با احساس حرارت در آنها
5. خروج رطوبات سوزنده از بینی
6. ادرار زرد

در این حالت، باید داروهایی استفاده شوند که کیفیت و قوام ترشحات نزله و زکام گرم را اعتدال ببخشد یعنی هم از تندی و گرمی ترشحات بکاهند و هم آنها را قدری غلیظ‌تر کنند تا از تشدید عوارض و ورود و نفوذ این ترشحات به اعضای دیگر بدن جلوگیری شود.

به‌یاد داشته باشید که نفوذ ترشحاتِ رقیقِ سوزان به مجاری گوش، راه‌های تنفسی و بافت ریه، دستگاه گوارش، نیام‌های عضلات مجاور دستگاه تنفس و ستون فقرات، عامل بسیاری از ابتلائات بعدی شمرده می‌شود و از همین رو بوده است که حکما، زکام و نزله را «مادر بیماری‌ها» (امّ الامراض) می‌دانستند.

مصرف گیاهان دارویی با طبیعت گرم در درمان نزله و زکام گرم، زیان‌آور شمرده می‌شود؛

علت بروز نزله گرم:

علت داخلی: مزاج بیش از حد گرم

علت خارجی:قرار گرفتن در آفتاب ،در معرض آتش بودن، ادویه های تند و گرم ، بوهای تند

علائم نزله سرد

1. سنگینی سر
2. سردرد
3. احساس کشیدگی در پیشانی
4. گرفتگی شدید بینی
5. ترشح شدید بزاق
6. احساس بوی دود و عفونت هنگام بوییدن اشیا
7. اختلال در حس چشایی
8. تو دماغی صحبت کردن
9. وجود خلط غلیظ سفیدرنگ (در حلق یا بینی)
10. گزیدن زبان هنگام خواب و تناول غذا

تدابیر در نزله سرد کاملا برعکس نزله گرم است که در بالا گفته شد.

علت بروز نزله سرد:

علت داخلی:ضعف مغز در اثر سردی

علت خارجی:قرار گرفتن طولانی مدت در سرما

تدابیر کلی نزله

• مراجعه به پزشک
• پرهیز از مصرف خوراکی های نفاخ
• پرهیز از مصرف گوشت غلیظ
• پرهیز از مصرف خوراکی های شور ، ترش و میوه های تازه
• پرهیز از خوابیدن نیمروز و خوابیدن به پشت
• پرهیز از حرکات سنگین
• پاکسازی سر از عامل بیماری زا
• تقویت مغز و معده
• کاهش غذا و نوشیدنی ها

لازم به ذکر است با توجه به اینکه افراد دارای مزاجهای مختلف هستند و دلائل بروز نزله

و زکام در افراد متفاوت است، در نتیجه راه های درمان و میزان و نوع داروها بسته به

شدت بیماری و مزاج فرد بیمار تجویز می گردد، پس بهتر است برای پیشگیری از بروز

مشکلات جدی تر درمان زیر نظر متخصص طب سنتی انجام گیرد.